Nu smartphones in wezen ook dienst doen als draagbare muziekspelers, is de iPod min of meer een relikwie geworden. Maar dat neemt niet weg dat het een monumentale, invloedrijke uitvinding is gebleken. Het is niet moeilijk om de eerste succesvolle mp3-speler voor de massamarkt een van de meest baanbrekende innovaties van de afgelopen twee decennia te noemen. Met een gadget dat kleiner is dan je portemonnee, heeft Apple de manier veranderd waarop we toegang krijgen tot en luisteren naar muziek. We nemen in 2018 als vanzelfsprekend aan dat muziek in wezen bestaat voor het overnemen op een groot aantal verschillende platforms, maar het kostte de iPod om muziek te transformeren van een enorm winstgevende handelswaar naar iets dat meer lijkt op een gratis bron.
Apple verdient de eer voor de wereldwijde overgang van fysieke media naar mp3's en later streaming. Omdat de feiten zijn wat ze zijn, heeft geen enkel ander bedrijf een mp3-speler op de markt gebracht die in de buurt kwam van de iPod. Maar het oorsprongsverhaal van de mp3-speler begint niet in Cupertino. Zo'n 300 mijl verderop in de San Fernando Valley, versloeg een ander bedrijf Apple met een eigen apparaat.
In 1982 richtte Chong Moon Li Diamond Multimedia op, een bedrijf dat in de jaren negentig een van de toonaangevende fabrikanten van grafische en geluidskaarten werd. Diamond Multimedia was ook een van de eerste bedrijven die zich bezighield met het toen ontluikende veld van digitale audiospelers. In september 1998 kwam het bedrijf op de markt met de Rio PMP300, die aantoonbaar de voorloper was van wat Apple uiteindelijk slechts een paar jaar later zou ontwikkelen. Het is zelfs moeilijk om de PMP300 niet te zien als een ruw gebouwde iPod. Het apparaat deelt de rechthoekige vorm van de iPod en veel van zijn meest opvallende kenmerken, met name het scherm en het klikwiel.
Gerelateerde video
Rio PMP300
Maar dat is grotendeels waar de overeenkomsten eindigen. Zoals de meeste producten in hun kinderschoenen, was de PMP300 een relatief omvangrijk apparaat dat werd verzwaard door ouderwetse technologie. In plaats van te worden opgeladen via een kabel, had de PMP300, die nummers van een pc laadde, een enkele A-batterij nodig. Ook de opslagcapaciteit was zeer beperkt. De aantrekkingskracht van de iPod kwam voort uit het vermogen om gebruikers duizenden nummers in hun voorzak te laten dragen. De PMP300 daarentegen bereikte een maximum van 32 megabyte. (Om eerlijk te zijn, stond het apparaat gebruikers toe om extra nummers op te slaan via een geheugenkaart.) De poging was een nobele poging, maar het was gewoon niet de tijd van de PMP300. Terugkijkend is het verbazingwekkend hoeveel Apple het primitieve prototype van Digital Multimedia in slechts drie jaar heeft geperfectioneerd.
En toch, ondanks al zijn tekortkomingen, overstijgt de betekenis van de PMP300 het apparaat zelf. De marketing van de PMP300 zou een enorm rimpeleffect hebben op de manier waarop muziek de komende jaren zou worden verkocht en op de markt gebracht. Het apparaat, dat in 1998 voor een opmerkelijk lage $ 200 werd verkocht, werd snel stopgezet door de Recording Industry Association of America, die zich zorgen maakte over de mogelijke nadelige gevolgen van het product voor de verkoop van platen. Het apparaat was ongeveer een maand te koop voordat de RIAA een bevel indiende bij de Central California District Court om te voorkomen dat het werd verkocht. Wat er gebeurde, was een baanbrekende uitspraak die een grote rol speelde bij het vrijmaken van de weg voor de toekomst van het popmuziekconsumentisme.
In RIAA vs. Diamond Multimedia zocht de RIAA bescherming onder de Audio Home Recording Act van 1992. De organisatie heeft hard gelobbyd voor de goedkeuring van het wetsvoorstel in een poging om de komst van digitale audio, die zij eind jaren tachtig als een bedreiging voor de cd-verkoop zag, te beteugelen. Het wetsvoorstel, dat in oktober 1992 door president George H.W. Bush werd ondertekend, definieerde onder meer wat een digitaal audio-opnameapparaat is. Volgens de wet moeten de fabrikanten van dergelijke apparaten royalty's betalen aan de RIAA en moeten ze ook een serieel kopieerbeheersysteem (SCMS) op hun producten opnemen om te voorkomen dat ze illegaal muziek kopiëren.
De PMP300, zo betoogde de RIAA, vormde een digitaal audio-opnameapparaat vanwege zijn vermogen om muziek in een ander formaat te repliceren. Wat meer is, het feit dat Digital Multimedia geen royalty's betaalde of een SCMS voor zijn apparaat bemachtigde, rechtvaardigde dat de PMP300 uit de schappen werd gehaald, zo betoogde het. Maar rechter Andrea Collins dacht daar anders over. Op 26 oktober 1998 verwierp Collins het bevel voor de rechtbank en vond dat de zaak ongegrond was.
Om zich niet te laten afschrikken, ging de RIAA in beroep tegen de beslissing bij het Amerikaanse Ninth Circuit Court of Appeals. Maar het Negende Circuit handhaafde niet alleen de beslissing van de lagere rechtbank, maar verlengde deze ook. Omdat de PMP300 niet specifiek op de markt werd gebracht als een apparaat dat wordt gebruikt voor het kopiëren van muziek of ander auteursrechtelijk beschermd materiaal, voldeed het niet aan de definitie van een digitaal audio-opnameapparaat onder de Audio Home Recording Act. Er werd ook geoordeeld dat een harde schijf van een personal computer, die andere bestanden en programma's dan muziek bevat, wettelijk niet als een digitaal audio-opnameapparaat kan worden beschouwd. In plaats daarvan oordeelde de rechtbank dat het overzetten van muziekbestanden van een pc naar de PMP300 voor persoonlijk gebruik redelijk gebruik was.
De uitspraak van het Negende Hof, die op 15 juni 1999 werd gedaan, werd de eerste grote wetgevende overwinning voor het delen van bestanden. De gunstige uitspraak deed echter weinig om de winst van de PMP300 te helpen. Diamond Multimedia verkocht ongeveer 200.000 van de eenheden nadat het stof van de rechtszaak was opgelost, maar het duurde niet lang voordat het bedrijf het product stopte. Diamond Multimedia stapte uiteindelijk helemaal uit het mp3-spelerspel. Tegenwoordig produceert en verkoopt het bedrijf een aantal producten die meer passen bij het huidige technologische klimaat, waaronder gamingheadsets, dockingstations, videoadapters, USB-poorten en geluidskaarten.
Rio PMP300
De RIAA bleef ondertussen hardnekkig vechten tegen de uiteindelijke opkomst van downloadbare media. Zes maanden na de publicatie van zijn bevindingen in RIAA vs. Diamond Multimedia, kreeg het Ninth Circuit Court of Appeals opnieuw een verzoek om een verbod voorgelegd door de RIAA, dit keer tegen het toen nog ontluikende netwerk voor het delen van bestanden Napster. Deze keer was het beroep van de RIAA succesvol. In juli 2001 sloot Napster zijn deuren om te voldoen aan het bevel van de rechtbank om het delen van auteursrechtelijk beschermde muziek te voorkomen. Twee maanden later betaalde het bedrijf zo'n 26 miljoen dollar terug aan de RIAA voor eerdere downloads van de site.
Maar het kwaad was al geschied. De RIAA heeft misschien het beste van Napster gekregen, maar er ontstond hoe dan ook een eindeloze reeks copycat-netwerken voor het delen van bestanden. De strijd was misschien gewonnen, maar uiteindelijk zou de muziekindustrie de oorlog moeten toegeven aan nieuwe media. De strijd van de industrie om haar commerciële positie terug te krijgen, duurt bijna 20 jaar later voort. In 2018 hebben streamingdiensten zoals Spotify, Apple Music en Tidal alleen maar een wig gedreven tussen de industrie en de muziekconsumenten waar het vroeger zo enorm van profiteerde. Aan de andere kant hebben artiesten zich grotendeels moeten verzoenen met het feit dat succes niet langer kan worden gemeten in recordverkoop, althans niet op de manier waarop het ooit was.
Tegenwoordig zou het moeilijk zijn om iemand te vinden die van de Rio PMP300 heeft gehoord, vooral nadat de iPod net zo'n begrip werd als de Walkman. Maar ondanks zijn mislukking, valt niet te ontkennen zijn hand in het verschuiven van de technologische getijden. Diamond Multimedia had misschien een verkeerde visie op de mp3-speler, maar het bedrijf was een van de eersten die het potentieel van een dergelijk apparaat begreep en probeerde te benutten. Dat geeft de PMP300 een erfenis die je niet in eenheden kunt meten.